HVER gerði HVAÐ fyrir HVERN: Umfjöllun um stöðu spurnarliða og spurnarfærslu í amerísku táknmáli (ASL)

B.A. verkefni Elísu Guðrúnar Brynjólfsdóttur sem útskrifaðist frá HÍ árið 2009

Rannsóknir á hv-spurningum í amerísku táknmáli (ASL) hafa vakið mikla athygli og verið allmikið rannsakaðar. Ástæðan fyrir því að rannsakendur hafa áhuga á því að skoða slíkar spurningar er sú að hægt er að spyrja slíkra spurninga á mjög ólíka vegu en fjölbreytileikinn felst í stöðu spurnarliðarins innan setningarinnar. Vegna þess hversu fjölbreyttar þær eru hafa ekki allir fræðimenn verið á eitt sammála um það hvernig beri að greina slíkar setningar út frá setningafræðilegu sjónarhorni.

Í ASL hafa því komið fram tvær kenningar um það hvernig skuli greina slíkar setningar, annars vegar svokölluð vinstri kenning og hins vegar svokölluð hægri kenning. Skv. bæði vinstri og hægri kenningunni þurfa spurnarliðir í ASL ekki að færast, þ.e. þeir geta birst á staðnum sem þeir koma fyrir í djúpgerð, en þeir geta færst og lendingarstaður þeirra er þá ákvæðisliður tengiliðar (TL), eins og í raddmálum. Það sem aðgreinir kenningarinnar er hver staða þessa ákvæðisliðar er en skv. vinstri kenningunni er ákvæðisliður TL til vinstri, eins og í flestum raddmálum, sbr. íslensku og ensku, og skv. hægri kenningunni er hann til hægri. Kenningarnar virðast standa mjög föstum fótum hvor fyrir sig enda að mörgu leyti byggðar upp af mismunandi gögnum, þ.e. þeir málhafar sem fræðimenn hvorrar kenningar fyrir sig rættu við eru ekki sammála um hvað sé tækt og hvað ótækt. Það eru margar setningar sem hvor kenning hefur fyrir sig sem virðast benda til þess að um þessa kenningu sé að ræða en ekki hina, það er að segja t.d. eru skv. vinstri kenningunni sumar setningar algjörlega tækar sem virðast benda til þess að ákvæðisliðurinn verði að vera til vinstri og öfugt.

Slíkar rannsóknir eru ekki til á íslensku táknmáli (ÍTM) og áður en hægt er að hefja slíkar rannsóknir er mjög gagnlegt að skoða það sem rannsakað hefur verið í öðrum táknmálum. Með því að skoða hvað þessar kenningar hafa fram að færa vöknuðu spurningar um hverju sé hentugast að leita eftir og hvað þurfi að skoða alveg sérstaklega þegar ráðist verður í slíkar rannsóknir á ÍTM.

Ritgerðina í heild sinni má nálgast í gegnum Skemmuna, HVER gerði HVAÐ fyrir HVERN: Umfjöllun um stöðu spurnarliða og spurnarfærslu í amerísku táknmáli (ASL)